Με αφορμή το παρακάτω σχόλιο του αγαπητού μου Πάσχου Μανδραβέλη στο Facebook, με τίτλο «το τέλος της ανεργίας…«, σκέφτηκα να ανακινήσω ευρύτερα το θέμα μέσα από το blog, προκειμένου να κάνουμε ίσως και μια δημιουργική συζήτηση.
Ένα πολύ ενδιαφέρον ρεπορτάζ των «Times» (αναδημοσιευμένο στα «Νέα») για νέα παιδιά που φτιάχνουν και πουλούν εφαρμογές για τα κινητά τηλέφωνα, μου θύμισε μια παλιότερη ομιλία του 1998, για «Το Τέλος της Ανεργίας» Π.Μ.
Τα δυο άρθρα λοιπόν, φωτίζουν ορισμένα σημαντικά θέματα, ιδίως το δεύτερο, αλλά η δική μου άποψη βρίσκεται προς μια διαφορετική κατεύθυνση…Το να προσδιορίσουμε αν θα υφίσταται ανεργία ή εργασία στο μέλλον δεν είναι απλή υπόθεση, γιατί υπεισέρχονται μερικοί ακόμα κρίσιμοι παράγοντες που δεν έχουν ληφθεί υπόψη.
Πράγματι, με την ανθρώπινη εργασία στον γεωργικό τομέα να περιορίζεται στο 3% του ενεργού πληθυσμού, της βιομηχανίας στο 18% και όλη η υπόλοιπη ανθρώπινη εργασία να στριμώχνεται στις υπηρεσίες αλλά ταυτόχρονα να φυλλορροεί σε μια συνολική ανεργία που καλπάζει προς πάνω από 20% το επόμενο διάστημα, είναι βέβαιο ότι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις του τέλους της εργασίας όπως την ξέρουμε σήμερα (σημ. η «κατά δήλωση» ελληνική ανεργία είναι παραπλήσια με αυτή που «δηλώνουν» και στις ΗΠΑ).
Είναι όμως σημαντικό να επισημάνουμε ότι χωρίς αυτή την μαζική εργασία όπως την γνωρίζουμε, δεν μπορεί καν να υπάρξει η λειτουργία του καπιταλιστικού (καταναλωτικού) συστήματος. Ακριβώς επειδή αυτό το σύστημα είναι απόλυτα εξαρτημένο από την κατανάλωση και μάλιστα αενάως αυξανόμενη (δηλαδή υπερκατανάλωση), χωρίς την ανθρώπινη εργασία στους τομείς της γεωργίας, της βιομηχανίας και των υπηρεσιών και χωρίς την αντίστοιχη αγοραστική δύναμη από την πλευρά των εργαζομένων, το σύστημα θα καταρρεύσει οριστικά και με πάταγο, πηγαίνοντας να κάνει «παρέα» με τα άλλα δυο που προηγήθηκαν…
Αυτή η προοπτική ενισχύεται και από έναν ακόμα λόγο, οι πόροι του πλανήτη δεν επαρκούν για να συντηρήσουν μια τέτοια υπερμεγέθη παγκόσμια παραγωγή και μάλιστα αενάως αυξανόμενη. Το σχέδιο είναι μη βιώσιμο (unsustainable). Είναι σαν να οδηγούμε ένα αυτοκίνητο πέρα από το όριο των στροφών του κινητήρα («στα κόκκινα» που λέμε), πόσο μάλλον που η συγκεκριμένη οδήγηση παρατείνεται ήδη για μερικές δεκαετίες… Ήταν ένα «θαύμα» που ο κινητήρας κράτησε μέχρι εδώ αλλά φοβάμαι ότι δεν έχει πολλή ζωή ακόμα…
Για την παγκόσμια παραγωγή λοιπόν (και αντίστοιχα για το παγκόσμιο ΑΕΠ), μάλλον την αντίστροφη πορεία θα πρέπει να αναμένουμε από εδώ και εμπρός. Με τα δάση του πλανήτη αποψιλωμένα, τις θάλασσες, το έδαφος και το υπέδαφος μολυσμένα, τον αέρα, το νερό και τα τρόφιμα 
εξίσου μολυσμένα, τα αποθέματα πετρελαίου να στερεύουν, τα επίπεδα καταναλωτικών απορριμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων να αυξάνονται και την ανθρωπότητα να βαίνει προς την ανεργία, η παγκόσμια «ανάγκη» του 
υπερκαταναλωτισμού δεν είναι πλέον επίκαιρη, αλλά και να ήταν, δεν θα επαρκούσε ή ίδια η «φέρουσα παραγωγική ικανότητα» του πλανήτη, ενός πλανήτη που παρομοιάζεται πλέον με ασθενή προκαρκινικού σταδίου, ο οποίος ζει και ανασαίνει μέσα στην μόλυνση και τα σκουπίδια…Αυτά είναι γεγονότα και σιγά σιγά για τους απλούς ανθρώπους , ή και γρήγορα γρήγορα για τις ανήσυχες online και offline κοινότητες των ενεργών πολιτών, τα γεγονότα αυτά γίνονται κοινός τόπος. Κάποια στιγμή μάλιστα στο προσεχές διάστημα των μεγάλων κοινωνικών αλλαγών, η ανθρωπότητα θα αντιληφθεί ότι κατ’ουσίαν μόνο το 10% της παγκόσμιας παραγωγής της είναι απαραίτητο για την επιβίωση της, πιθανώς και την ευημερία της!
Για παράδειγμα, τα αυτοκίνητα μπορούν να κατασκευάζονται για να λειτουργούν άψογα επι 50 χρόνια, τα κινητά τηλέφωνα και τα PCs (αναβαθμιζόμενα) επίσης, όλες οι συσκευές που χρησιμοποιούμε καθημερινά αν δεν ήταν «προγραμματισμένες» να χαλάνε μετά από 1-2 χρόνια (planned obsolescence), ώστε να αγοράζονται – καταναλώνονται οι επόμενες, θα μπορούσαν να μας υπηρετούν επι δεκαετίες. Τα κτίρια, οι εγκαταστάσεις, η χωροταξία αντίστοιχα και το σπουδαιότερο, η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, η οποία με τις σημερινές διαθέσιμες τεχνολογίες υπερκαλύπτει τις ανάγκες του πλανήτη, θα μπορούσαν όλα να μεταμορφώσουν την ζωή μας!.. Διαφαίνεται λοιπόν ότι ίσως αυτή η «τρίτη» κατεύθυνση αποτελεί μονόδρομο.
Πρέπει όμως να αναλογιστούμε και να απαντήσουμε σε ορισμένα ζητήματα, ατομικά αλλά και συλλογικά ως ανθρωπότητα:
- Άραγε πως θα μπορούσαν να ζήσουν, να επιβιώσουν και να ευημερίσουν οι άνθρωποι χωρίς το «χρήμα» και άρα χωρίς την καταναλωτική τους «δύναμη» λόγω απώλειας εργασίας;
- Πως θα ήταν οι κοινωνίες με μια παγκόσμια παραγωγή μειωμένη έως και 90%;
- Πως θα ήταν η ζωή με επαγγέλματα όπως του πωλητή, του διαφημιστή, του χρηματιστή, του δικηγόρου και χιλιάδες ακόμα, να αφανίζονται ως ανεπίκαιρα ή και άσχετα (irrellevant) στην σύγχρονη εποχή;
- Πως θα ήταν η ανθρωπότητα φθάνοντας στο σημείο (γρηγορότερα από όσο νομίζουμε) να ξυπνήσει μια μέρα συνειδητοποιώντας ότι μόνο το 5% των ανθρώπων έχουν πραγματικό αντικείμενο εργασίας;
- Θα αισθανόμασταν απελπισία… ή απελευθέρωση;
Πως θα ήταν όλα αυτά σε ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής, «αναγκαστικά» εκσυγχρονισμένο και προσαρμοσμένο στους διαθέσιμους πόρους του πλανήτη;…
Θα μπορούσε η ανθρωπότητα, δηλαδή το 99% της κοινωνίας των πολιτών να επιβάλλει κάτι τέτοιο στη παγκόσμια ελίτ (τραπεζίτες, πολιτικές ηγεσίες, μεγαλοεπιχειρηματίες, στρατούς και δυνάμεις καταστολής), που αντιπροσωπεύουν το υπόλοιπο 1% του πληθυσμού;…
Θα μπορούσε να καταργήσει τον ισχυρότερο θεσμό που υπάρχει σήμερα, αυτόν που έχει υποτάξει ή διαφθείρει, τους ανθρώπους σε όλα τα κοινωνικά στρώματα;…- Θα μπορούσε το επόμενο παγκόσμιο κοινωνικό σύστημα (μετά την επικείμενη κατάρρευση του καπιταλισμού) να είναι ένα «αχρήματο» κοινωνικό σύστημα, με έμφαση στην ορθολογική αξιοποίηση των πόρων του πλανήτη και στην αξιοποίηση της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας, στην υπηρεσία της (αχρήματης) επίλυσης των προβλημάτων της ανθρωπότητας;…
- Θα μπορούσε η κοινωνία των πολιτών να αποφασίσει και να υπαγορεύσει στο 1% της παγκόσμιας ελίτ την θέληση της για την
κατάργηση του χρήματος και την μεταστροφή μιας εκλογικευμένης παγκόσμιας αυτοματοποιημένης παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, στην υπηρεσία της ανθρωπότητας;… - Θα μπορούσε να το οραματιστεί, να το αποφασίσει και να απελευθερώσει για πάντα τον εαυτό της από τα δεσμά της «δουλειάς» (δουλείας);…
Θα μπορούσε να απελευθερώσει ολόκληρο το συλλογικό δημιουργικό πνευματικό της δυναμικό (cognitive surplus), το μεγαλύτερο που υπήρξε ποτέ διαθέσιμο στον πλανήτη, προκειμένου το ανθρώπινο είδος να ανορθωθεί και να εξελιχθεί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο;…- Θα μπορούσε να βγάλει από το συλλογικό μυαλό, τους πολέμους και την διαίρεση;…
- Θα μπορούσε να συλλάβει την ανωτερότητα μιας αέναης και απεριόριστης χρήσης των αγαθών που είναι διαθέσιμα σήμερα στον πλανήτη, εξίσου από όλους τους ανθρώπους και χωρίς χρηματικό κόστος, αντί της τρέχουσας προσωπικής ιδιοκτησίας λίγων ή ελάχιστων αγαθών που απαιτούν ιδρώτα και αίμα;…
Προσωπικά έχω απαντήσει με καθαρότητα, αλλά αυτή είναι μια προσωπική διαδικασία που μόνο αφότου ολοκληρωθεί για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγκόσμιες αλλαγές για το επόμενο και το καλύτερο, που όλοι ονειρευόμαστε…
Αν χρειάζεστε κάποιο «σκονάκι» αναζητήστε το στην πηγή (σε video ή και γραπτώς)! Ίσως και εδώ και εδώ και εδώ…
Φωτης Π. Μπομπολας 